Zo vader zo zoon. Bepalen genen of opvoeding succes in voetbal?

Succes in voetbal gaat over van vader op zoon, dat staat wel vast. Kijk alleen maar naar voetballers die in het Nederlands elftal debuteerden. Van de kleine 800 spelers die voor het Nederlands elftal speelden, vanaf de eerste interland tegen Belgie in 1905, zijn er maar liefst 10 zoons van eerdere internationals. Een ruwe schatting hieronder laat zien dat zonen van oud-Oranje spelers 140 keer zo veel kans hebben om het Nederlands elftal te halen als andere Nederlanders. 

De 10 vaders en zonen in het Nederlands elftal sinds 1905

vader	positie	Interlands	zoon	positie	Interlands
Danny Blind	Verdediger	42	Daley Blind	Linksback	101
Jerry de Jong	Rechtsback	3	Nigel de Jong	Verdedigend middenvelder	81
Patrick Kluivert	Spits	79	Justin Kluivert	Left Winger	2
Martin Koeman	Centraal verdediger	1	Ronald Koeman	Centraal verdediger	78
Johan Cruyff	Aanvallend middenvelder	48	Jordi Cruyff	Aanvallende middenvelder	8
Frank Berghuis	Vleugelaanvaller	1	Steven Berghuis	Aanvallende middenvelder	45
Martin Koeman	Centrale verdediger	1	Erwin Koeman	Middenvelder	31
Wim van der Gijp	Middenvelder	1	René van der Gijp	Vleugelaanvaller	15
Jan Mulder	Spits	5	Youri Mulder	Spits	9
Jan Everse Sr.	Verdediger	3	Jan Everse Jr.	Linksback	2

Vaders en zonen in het Nederlands elftal. Bron OnsOranje.nl

Internationals relativeerden succes zonen in Nederlands elftal

Hoeveel de succesvolle Oranje-vaders trainden met hun Oranje-zoons is lastig te bepalen. Vast staat dat de meeste internationals wel trots op hun kroost. Sommige zijn ook uiterst kritisch. Vader Wim van der Gijp stond bij wedstrijden van ‘Feyenoord B1 of C1 altijd aan de zijlijn, maar hij zijn zoon René van der Gijp zelden of nooit complimenten. Aardig gespeeld, was het maximaal haalbare. René van der Gijp vond het wel mooi dat zijn vader hem niet met lof overlaadde. 

Vader Danny Blind complimenteert zijn zoon stiekem

Danny Blind, de vader van Daley probeerde zijn zoon juist wel af en toe te complimenteren. Stiekem, want als zoontje van de trainer moest Daley zich altijd dubbel en dwars bewijzen. ‘Ik heb het wel gehoord hoor, dingen als: je zal wel mogen blijven omdat je pa hier werkt’, zei Daley in december 2012 in het Algemeen Dagblad. Bij wijze van grap. ‘Maar dan was het toch even gezegd. Zo zijn mensen. Dat soort opmerkingen, ik heb er al vroeg mee leren omgaan’.

Danny Blind was als jonge speler onzeker

Zelf kreeg Danny Blind van zijn ouders zelden of nooit een compliment. Terwijl de moeder van Patrick Kluivert wild zat te juichen op de Ajax-tribune zat Danny’s moeder Sjaan er hoofdschuddend naar te kijken. Zelfverzekerd was Danny Blind dan ook niet toen hij klein was. Als zijn vader bij een jeugdwedstrijd een keer de weg niet kan vinden en te laat komt is hij diep van binnen blij, omdat hij zich niet hoeft te meten met supersterren in de dop als Ruud Gullit en Marco van Basten.

Vader Jerry de Jong steunt Nigel na blamage in Nederlands elftal

Jerry de Jong, de vader van Nigel, verliet zijn zoon, maar steunde hem later wel door dik en dun. Drievoudig international Jerry de Jong wordt geboren op op 29 augustus 1964 in Paramaribo. Hij verhuist op zijn vijfde vanuit Suriname naar Nederland en leert voetballen op straat: het Amsterdamse Mercatorplein. Na de scheiding in 1989 wordt Nigel opgevoed door zijn Nederlandse moeder terwijl steeds verder in de problemen raakt en zelf een bankpas steekt van een medespeler bij MVV.

Op uitnodiging van zijn zoon zit Jerry de Jong op de tribune tijdens de finale van het Wereldkampioenschap voetbal van 2010 in Zuid-Afrika. In deze wedstrijd van Nederland tegen Spanje misdraagt de Jong zich met keiharde overtredingen, maar vader Jerry praat die goed. ‘In het stadion kon je zien dat Nigel bij de overtreding op Xabi Alonso gewoon verkeerd uitkwam.’

Kans op Nederlands elftal 140 keer groter voor zonen internationals

Sind het begin van de twintigste eeuw heeft het zogenoemde ‘leeftijds specifiek vruchtbaarheidscijfer (TFR) sterk gefluctueerd. Eerst was er een daling van 4,5 in 1900 naar 2,6 aan het begon van de Tweede Wereldoorlog. Daarna een korte piek tot 4,5 en vervolgens weer een lange daling tot circa 1,5 sinds 1980. Heel grofweg kregen vrouwen in de afgelopen 143 jaar iets minder dan 3 kinderen. Als we er vanuit gaan dat de helft van hen zoons waren dan komt het aantal zoons van profvoetballers sinds 1898 grofweg op 1,5 x 798 = 1197, ofwel een kleine 1200. Onder deze zoons haalden er 10 Oranje, een kans dus van 0,8 procent. Nog geen procent dus. Dat lijkt weinig, maar die kans is wel 140 keer zo groot als de kans voor alle andere in Nederland geborenen om ooit Oranje te halen. 

Wat bepaalt succes in voetbal: Nature of nurture?

Waarom is dit verschil zo groot. Zit het ‘m in de superieure voetbalgenen die Oranje internationals doorgeven, van vader of zoon? Of groeien de zoons van oud-Oranje spelers op onder omstandigheden die hen een superieure kans bieden om het Nederlands elftal te halen. Is het Nature of Nurture. Zit het hem in de natuur (de genen) of zit het ‘m in de opvoeding? Een absoluut antwoord op die vraag is lastig geven, maar ook in dit geval is een goed gefundeerde schatting best mogelijk. Laten we beginnen met de genen. 

Erfelijkheid bepaalt grofweg de helft van succes in voetbal

In een meta-analyse van onderzoek naar tweelingen waarvan de resultaten in 2015 zijn gepubliceerd in Nature Genetics concludeerden VU-onderzoeker Tinca Polderman en haar collega’s dat alle menselijke eigenschappen tenminste voor een deel erfelijk zijn: van ons reukvermogen tot sociale vaardigheden en van intelligentie tot reukvermogen. 

Lijken familieleden op elkaar omdat ze in dezelfde omgeving zijn opgegroeid, of omdat ze dezelfde genen delen? Onderzoek naar twee-eiige tweelingen leent zich er bijzonder goed voor om die vraag te onderzoeken. Bijna alle tweelingen groeien op in dezelfde omgeving, in de baarmoeder al. Eeneiige tweelingen groeien niet alleen op in dezelfde omgeving, ze hebben ook nog eens dezelfde genen. Door te onderzoeken in hoeverre eeneiige tweelingen meer op elkaar lijken dan twee-eiige is het mogelijk de bijdrage van de genen te scheiden van het belang van de omgeving. 

Polderman en haar collega’s verzamelden 2.748 wetenschappelijke onderzoeken, waarin dat is gebeurd en brachten voor 17.804 menselijke eigenschappen in kaart hoe belangrijk de genetische component is, van pijnbeleving tot lengte (63 procent) en van migraine (42 procent) tot de opleiding die je genoten hebt (52 procent). Voor al die eigenschappen tezamen komt uit de studie naar voren dat deze voor 49 procent worden bepaald door de genen en voor 51 procent door de omgeving. Het lijkt geen gekke gedachte dat die 50/50-verdeling ook geldt voor de lange lijst aan vaardigheden die nodig zijn om een goede voetballer te worden zoals Motorische vaardigheden, Snelheid en wendbaarheid, Uithoudingsvermogen, Kracht en explosiviteit, Tactisch inzicht, Mentale weerbaarheid, Sociale vaardigheden voor het teamspel en Leergierigheid. 

Steven Berghuis erfde traptechniek van vader Frank

Steven Berghuis ontwikkelde zijn mooie traptechniek met hulp van Robin van Persie, maar hij is er van overtuigd dat het ook in de genen zit. ‘Ik denk dat ik dat schot een beetje van mijn vader heb gekregen, dat het in de genen zit’, zei hij in 2022 tegen het Noord Hollands Dagblad. 

Omgeving bepaalt de andere helft van succes in voetbal

Wat verklaart dan verder het succes van heel goede voetballers? Dat familie in het algemeen en ouders in het belangrijke rol spelen bij talentontwikkeling van sporters blijkt uit tal van wetenschappelijke studies. Een goede familieomgeving helpt sporters om het maximale te halen uit hun mogelijkheden, wat natuurlijk nog niet betekent dat ze de absolute top halen. 

Daniel Gould (Michigan State University) publiceerde in 2002 met collega’s in het Journal of Applied Sport Psychology een studie naar de psychologische eigenschappen van Amerikaanse Olympische kampioenen en welke factoren daarop van invloed zijn. Het onderzoek laat zien dat het voor het behalen van een gouden medaille belangrijk is dat atleten kunnen omgaan met stress, dat ze competitief en optimistisch zijn ingesteld, en dat ze hard werken. Het gezin, en de ouders in het bijzonder, hebben een invloed op de ontwikkeling van al deze factoren. Het licht voor de hand dat deze factoren niet alleen belangrijk zijn voor Olympische gouden medaillewinnaars, maar ook voor succes in voetbal op topniveau. 

Gould liet in een latere studie zien dat ook een ondersteunende rol van ouders en broers en zussen belangrijk zijn om te slagen in de topsport, en om aan de top te blijven nadat een atleet eenmaal succes heeft gehad. 

Ouders delen in blijdschap succesvolle voetbalzonen

Ouders delen ook in de opwinding en blijheid die gepaard gaat met wedstrijden en eventueel het winnen ervan. Onderzoek van Declan Connaughton en collega’s van de Universiteit van Wales, in 2008 gepubliceerd in het Journal of Sport Sciences zien dat ouders ook een bijdrage kunnen leveren aan de mentale hardheid van sporters en aan het goed omgaan met stress door het niet te beschouwen als een factor die prestaties hindert, maar juist als iets dat prestaties kan bevorderen. 

Onderzoek van MacNamara laat zien dat ouders sportsucces ook kunnen bevorderen door materiele ondersteuning in (tijd en geld), door hun kinderen de juiste informatie te verstrekken en door hen te helpen om goede coaches en trainingsmethoden te vinden.

Vader Jerry de Jong: Nigel heeft Nederlands elftal zelf gehaald

Nigels vader Jerry de Jong heeft in de opvoeding van zijn zoon geen grote rol gespeeld, al valt niet uit te sluiten dat juist de afwezigheid van zijn vader hem mentaal heeft gehard. Nigels vader claimt ook geen belangrijke rol in zijn succes in voetbal. ‘Nigel heeft het helemaal zelf gedaan’, zei hij in 2011 in NRC Handelsblad. Toch gaat Jerry de Jong vaak kijken naar wedstrijden van zijn zoon en praat hij met hem wel degelijk over voetbal. ‘We hebben het er wel eens over als we elkaar zien’, zei Jerry de Jong in 2002 tegen de Leeuwarde Courant. ‘Als verdediger probeer ik hem ook wel eens iets aan te geven.’

Niet zelden pakken ouders nemen ouders zelfs de training van sporttalenten zelf ter hand, al nemen professionele coaches die rol doorgaans over naarmate sporters ouder worden. Bij Ajax had zoon Daley zijn vader Danny als coach en trainer vaak in de buurt, maar hij breekt pas echt door als hij in zijn eentje wordt verhuurd aan FC Groningen. 

Vader Frank Berghuis meldde zoon Steven jong aan voor voetbalclub

Belangrijk is ook dat ouders mede bepalend zijn in de keuze voor een sport, vaak de sport die zij zelf ook uitoefenen (Harwood & Knight, 2015).  Vader Frank Berghuis meldde zijn zoon Steven al jong aan voor een voetbalclub. ‘Steven was al vrij snel met een bal bezig’, zei hij in 2020 tegen de Leeuwarder Courant. ‘Dus ja, het was eigenlijk wel logisch dat we hem aanmeldden bij een voetbalclub. Frisia was bij ons in de buurt. Ik herinner me vooral nog een training, het was gruwelijk koud, waarop Steven een goal maakte. Ging-ie op de grond liggen, gek juichend en zwaaiend met zijn muts. Hij zat toen al hoog in de beleving, zullen we maar zeggen.’

Zoon Daley Blind geniet van voetbal succes vader Danny

Als zoon van oud-Ajacied Danny Blind groeit Daley Blind praktisch op bij Ajax. Als zijn vader de Champions League is Danny nog maar een kleuter. Hij kan zich niets van de wedstrijden herinneren, maar kijkt ze later op video eindeloos vaak terug. 

Vader Erwin en Ronald Koeman ziet hun talent al snel

Martin Koeman, de vader van Ronald en Erwin was juist altijd erg kritisch op zijn zonen. ‘Mijn vader was vroeger scherp in zijn kritiek’, zei Ronald Koeman in 2000 tegen NRC Handelsblad. ‘Als we goed hadden gespeeld, zag hij altijd een paar minpunten. Daarom ben ik met beide benen op de grond blijven staan. Martin Koeman had toen zijn kinderen nog klein waren al snel door dat ze talentvol waren. Hij schatte in dat een opleiding bij FC Groningen hen ten goede zou komen en kreeg gelijk. 

Er is ook onderzoek dat laat zien dat ouders een negatieve invloed kunnen hebben op de talentontwikkeling van hun kinderen. Van 250 Amerikaanse tenniscoaches die in 2006 (Gould 2006 en 2008) werden ondervraagd gaf iets minder dan zestig procent aan dat ouders een positief invloed hadden op de talentontwikkeling. Bijna 36 procent meende dat die invloed juist negatief was, zo blijkt uit onderzoek dat Daniel Gould in 2008 publiceerde in het wetenschappelijk tijdschrift The Sport Psychologist. Die negatieve invloed kan bijvoorbeeld ontstaan doordat ouders te veel nadruk leggen op het winnen van wedstrijden en voor hun kinderen het plezier in sport bederven. Ook hier is het aannemelijk dat bij het succes in voetbal vergelijkbare effecten bestaan. 

Zoon Youri volgt vader Jan Mulder niet alleen in Nederlands elftal

Youri Mulder volgde zijn vader Jan Mulder niet alleen als speler in het Nederlands elftal, maar ook als bekend voetbalcommentator. Zijn vader liet hem als jochie zo veel mogelijk zijn gang gaan. Ook als voetballer liet Jan Mulder zoonlief zijn gang gaan. ‘Hij stond vaak onopvallend in een hoekje naar mij te kijken’, zei Your Mulder in 1997 tegen het Brabants Dagblad. ‘Pas als hij merkte dat ik graag zijn oordeel wilde weten, dan gaf hij dat. Vond ik leuk.’

Patrick Kluivert heeft goede band met zoon Justin

Hoewel Justin met zijn broers al jaren bij zijn moeder woont heeft hij goed contact met zijn vader Patrick Kluivert. ‘Ik mis hem niet gigantisch’, zei hij in 2018 tegen het Brabants Dagblad. ‘Het contact met mijn vader is heel goed. We appen elke dag en bellen veel. Hij weet precies hoe het is om als Kluivert profvoetballer te zijn. Ik luister graag naar hem, maar tegelijkertijd moet je ook je eigen pad in het leven vinden. Iedereen wil wat van je en dat is moeilijk. Hij heeft verkeerde vrienden gehad en daar wil hij mij voor behoeden.”

Johan Cruijff, vader van Jordi, relativeerde belang voetbal succes

Johan Cruijff, de vader van Jordi Cruijff heeft laten zien dat het ook anders kan. Hij maakte zijn zoon Jordi Cruijff van jongs af aan duidelijk dat er belangrijker zaken waren op de wereld dan voetbal. Als hij thuis kwam konden zijn vrouw en kinderen niet aan hem merken of hij gewonnen had of verloren. ‘Dat heb ik altijd ongelooflijk gevonden’, zei Jordi Cruijff in 2022 tegen de Telegraaf. ‘Omdat ik zelf na een nederlaag echt wel een dagje nodig had en heb om dat een plek te geven. Hij nooit. Voetbal was belangrijk voor hem, maar wij waren het allerbelangrijkste. In alle drukte en hectiek maakte hij altijd tijd vrij voor zijn gezin. Hij was een topvader. Altijd gezellig, altijd in een goed humeur.’

Zijn verzameling van Gouden Ballen terugvinden bleek lastig voor zijn vader ontdekte Jordi. ‘Zelf zou ik die superveilig achter slot en grendel hebben bewaard’, zei hij in 2022 tegen de Telegraaf. ‘Maar mijn vader had werkelijk geen idee waar hij ze had opgeborgen. Dan ben je volgens mij wel een bijzonder type.’

Jordi herkent zijn moeder, maar zeker ook zijn vader in zichzelf: ‘Het eigenwijze heb ik denk ik van mijn vader. En de rare teksten: uitspraken die onlogisch en toch logisch zijn. Ook heb ik de focus op goede scholing voor de kinderen overgenomen. Hij zag streng toe hoe we het op school deden. Als ik met slechte cijfers thuiskwam, mocht ik voor straf een paar weken niet naar voetbaltraining. Dat belang van goed presteren op school heb ik meegenomen in de opvoeding van mijn eigen kinderen. Zorg dat je een Plan A én een Plan B hebt.’ Met die genen en zoveel wijsheid mag het niet verbazen dat Jordi Cruijff voor het succes in voetbal was voorbestemd.